E-ticaret cayma hakkı olduğunu herkes bilir. İnternet üzerinden ürün veya hizmet satan herkes, kanunen böyle bir hakları olduğunu alışveriş yapan herkese bildirmek zorunda.
Anacak bu konunun hukuki yönünün olmasından kaynaklı cayma hakkı nerede başlar, nerede biter, satın kişinin hakları nelerdir, ürün satan kişinin hakları nelerdir bilinmediğinden zaman zaman her iki taraf içinde hak kayıpları olabiliyor.
Bu yüzden hem satın alanlar için hem de satan için cayma hakkı konusunu açıklamaya çalışacağız. Ancak açıklamaya geçmeden önce bu makalede anlattıklarımızın kendi bilgi ve tecrübelerimiz olduğunu, bu konuda güncel bilgileri bir avukat veya hukuk danışmanından almanız gerektiğini hatırlatmak isteriz.
Son zamanlarda Tüketicinin korunması anlayışı ağırlık kazandı. Bunu son zamanlarda yapılan kanun ve yönetmeliklerde de görmek mümkün. Örneğin. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşmelere Dair Yönetmelik hükümlerini incelediğinizde bunu açıkça görmek mümkün.
Ama bunun yanında tüketiciyi korurken satıcıları da zor duruma sokan bir durum olduğunu söylemek de mümkün değil. Hatta satıcıların kısa vadeli duruma göre değil de uzun vadeli durumlar için strateji belirlemeleri durumunda bu kanun satıcıları korur nitelik kazanmakta.
Ticaretle, tüketiciyle ilgili bu tarz hukuki düzenlemeler yapılırken somut olaylar üzerinden örneklendirilmesi son derece önemli. Bir e-ticaret sitesinde cayma hakkı ile ilgili metinle birlikte başka hukuki metinlerinde olması gerekiyor. Bu hukuki metinler ticaretin sağlıklı bir şekilde devam etmesi içinde son derece önemli.
E-ticaret de cayma hakkından kasıt yapılan alışverişteki sözleşmeden vazgeçmedir. Yapılmış olan her tülü alışverişin sözleşmesi varsa bunların hepsi içinde cayma hakkından bahsedebiliriz. Biz bu makalede bir tüketicinin almış olduğu bir ürünü sebep göstermeden ve herhangi bir bedel ödemeden cayma hakkından bahsedeceğiz.
Bu bağlamda cayma hakkının kapsamı nedir, cayma hakkının süresi nedir, cayma hakkının kullanılmayacağı ürünler nelerdir, satıcı ve alıcının cayma hakkı konusundaki yükümlülükleri nelerdir gibi konulardan bahsedeceğiz.
Cayma hakkı nedir?
Cayma hakkı, Tüketicinin Korunması Hakkındaki kanunun 48/4 maddesine istinaden bir ürün satın alan tüketicinin ürünü aldığı tarihten itibaren 14 gün içerisinde haklı-haksız herhangi bir sebep göstermeden ve herhangi bir ceza ödemeden sözleşmeden tek taraflı olarak vazgeçmesine denir.
Yapılan her ticaret için ayrı ayrı sözleşme yapılıp her sözleşme için cayma hakkından bahsedilebilir. Burada bahse konu cayma hakkı mesafeli sözleşme kapsamında yapılan cayma hakkıdır. Mesafeli satış sözleşmesi ile ilgili daha detaylı bilgi almak için aşağıdaki makalemizi mutlaka okuyun.
İnternet üzerinden ürün satın alan bir kişinin cayma hakkını kullanabilmesi için öncelikle almış olduğu ürünün bozuk, kırık, çizik vs. olması gibi kusurlarının olması gerekmez. Satın almış olduğunuz ürünü kargo görevlisinin yanında açmanıza da gerek yoktur. Kanunda mesafeli sözleşmeler için cayma hakkının neler olduğu açık ce seçik bir şekilde belirtilmiştir.
Mesafeli satış sözleşmesi cayma hakkı
Mesafeli satış sözleşmesi cayma hakkı tüketicilere çevrimiçi veya uzaktan gerçekleştirilen alışverişlerde önemli bir güvence sunar. Bu hak Türk tüketici mevzuatının bir parçasıdır ve tüketicilere satın aldıkları ürün veya hizmetlerden memnun kalmamaları durumunda, belirli bir süre içinde sözleşmeden cayma imkanı tanır.
Bu hak tüketici ve satıcı arasındaki dengeyi korurken aynı zamanda tüketici memnuniyetini sağlar. Tüketici satın aldığı ürün veya hizmeti teslim aldıktan sonra belirli kanuni süre içerisinde (14 gün) herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai koşullara tabi olmadan sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Bu süre ürünün teslim alındığı tarihten itibaren başlar.
Cayma hakkı kaç gün?
İnternetten bir ürün satın alan ve aldığı ürünle ilgili mesafeli satış sözleşmesi imzalayan bir kişinin cayma hakkını kullanabilmesi için 14 gün süresi vardır. Bu 14 günlük süre mesafeli satış sözleşmesi ile satın alınan ürünün alan kişinin eline ulaştığı tarihten itibaren başlar.
Alan kişinin eline ulaştığı tarih kargo firmasının ürünü size teslim ettiği tarihtir. Alınan üründe bir ayıp var ise bunun süresi 14 günlük süreden farklıdır. Bunların neler olduğunu aşağıda açıklayacağız.
Buradaki 14 gün bir ürünün sağlam bir şekilde elinize ulaşması ile başlar. 14 gün içerisinde cayma hakkını kullanmak için bir şart gerekmez. “Cayma hakkımı kullanmak istiyorum” demeniz yeterli.
ÖNEMLİ: Cayma hakkı kaç gün içerisinde kullanılmalıdır? sorusunun cevabı sadece 14 gün şeklinde cevap ile cevaplamak eksik olur. Şöyle ki, ,İnternet üzerinden bir ürün satan satıcı mesafeli satış sözleşmesinde, ön bilgilendirme formunda kanunda belirtilen şekliyle tüketiciye cayma hakkı ile ilgili yasal bilgilendirmeyi yapması gerekir.
Satıcı eğer kanunun belirttiği şekliyle cayma hakkıyla ilgili gerekli bilgilendirmeyi yapmamış ise 14 günlük süre otomatik olarak +1 yıl yani 365 gün daha uzar. Yani alıcı 365 gün içerisinde ürün için cayma hakkını kullanabilir.
Cayma hakkı nasıl kullanılır?
İnternet üzerinden ürün satın alıp mesafeli satış sözleşmesi imzalayan alıcı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 48/4 maddesi uyarınca cayma hakkını kullanabilmesi için 14 günlük süre içerisinde satıcıya bu hakkını kullanmak istediğine dair bildirim yapmış olması gerekir.
Bu bildirimin nasıl yapılacağı Mesafeli Satış Sözleşmeler yönetmeliğinin 11.maddesinde belirtilmiştir. Cayma hakkını kullanacak olan kişi bu talebini yazılı olarak satıcıya bildirmiş olması yeterlidir. Burada dikkat edilecek husus talebin 14 günlük süre içerisinde yapılıp yapılmadığıdır. Talebin satıcıya hangi tarihte ulaştığı önemli değildir. Yani önemli olan beyan tarihidir.
Cayma hakkının kullanılması için yazılı beyan şarttır. Bazı e-ticaret siteleri bu hakkı kullandırtmak için formlar kullandırabiliyor. Esasında böyle bir form mecburiyeti yoktur. Önemli olan usulüne uygun yazılı beyanda bulunulmuş olmasıdır.
Dediğimiz gibi cayma hakkının kullanılması için form kullanmak zorunlu değil. Ama bazı e-ticaret siteleri bunu kolaylaştırmak için form kullandırabiliyorlar. Burada da önemli olan cayma hakkı talebinin bu form ile alınıp talebin kendilerine ulaştığını anında müşteriye bildirmeleri gerekir.
Noterden cayma hakkı kullanımı: Cayma hakkı kullanımı için noterden yazılı bildirimi yapılmak zorunda değil. Alıcı usulüne uygun bir şekilde bildirimi noter olmadan da yapabilir. Ama eğer ilerde muhtemel dava açılması ihtimali varsa alıcı bu bildirimi noter üzerinden yapmak isteyebilir. Bu tamamen alıcının kendi tercihi olur. Ama noterden bildirim yapmaya gerek yoktur.
Ürüne zarar gelmesi: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 48/4 maddesinde alınan bir ürünün cayma hakkı süresi içerisinde zarar görmesi halinde nasıl hareket edileceği belirtilmiştir. Adı geçen kanunun ilgili maddesinde ürünü satın alan kişinin cayma hakkı süresi içerisinde bozulmasından sorumlu değildir denmektedir.
Ancak ilgili kanun maddesine göre ürünü satın alan kişinin ihmali ve kasdi olarak ürüne zarar vermesinden tüketici sorumludur denmektedir.
Ücret iadesi: Cayma hakkının kullanılması ile satıcı ürünün ücretini satın alan kişiye iade etmek zorundadır. Eğer satın alınan ürünün ücreti, çek senet gibi değerli kağıtlarla yapılmışsa bunların geri iadesi, eğer bunlar üzerine rehin konulmuşsa rehinin kaldırılarak iade edilmesi gerekir.
Satıcının ürünün ücretini satın alan kişiye cayma hakkının kendisine bildirilmesinden itibaren 14 gün içerisinde yerine getirmesi gerekir. Tüketicinin Korunması Hakkındaki kanuna göre cayma hakkı dolayısıyla ücret iadesinde ortaya çıkabilecek olan teslim masrafları satıcıya aittir. Teslim masrafları adı altında teslim edilecek ücretten herhangi bir kesinti yapılamaz.
Ürünün iadesi: İnternet üzerinden herhangi bir ürünü satın alan ve 14 gün içerisinde cayma hakkını kullanan kişi cayma hakkını kullandığı tarihten itibaren 10 gün içerisinde almış olduğu ürünü satıcıya iade etmesi gerekir. Bu on günlük sürenin başlangıcı cayma hakkı bildirimin satıcıya ulaştığı tarih değil, cayma hakkı bildiriminin gönderildiği tarihtir.
Örneğin cayma hakkını 10 Mayıs da kullanmışsanız ve bu cayma hakkı talebiniz satıcıya 15 Mayıs da ulaşmışsa sizin ürünü son teslim tarihiniz 25 Mayıs değildir. Siz 10 Mayıs tarihinde başvuru yaptığınız için son teslim tarihi 20 Mayıs’tır.
Cayma hakkında kargo ücreti: Cayma hakkı konusunda en çok şikayet alan konulardan biriside kargo ücretlerini kimin ödeyeceğidir. Tüketici cayma hakkını kullanan kişi iadeden dolayı kargo ücreti ödemek zorunda değildir. İade ile ilgili tüm kargo ücretleri satıcıya aittir.
Yalnız burada küçük bir fark var. Tüketici iadeyi satıcının belirtmiş olduğu kargo firması ile göndermek zorundadır. Ama ürünü iade edecek olan kişi satıcının belirtmiş olduğu kargo firmasının dışında bir kargo firması ile ürünü gönderirse bu kargo ücretini iade eden kişi ödemek zorundadır.
Ürünü satan kişinin iade için belirtmiş olduğu kargo firması tüketicinin bulunduğu yerde bulunmaması durumunda satıcı ürünü bir şekilde tüketiciden almak veya aldırmak zorundadır.
İnternet üzerinden yapılan alışverişler de cayma hakkının kullanılması şu demektir. Bir e-ticaret sitesi üzerinden almış olduğunuz bir tableti bir süre kullanıp bunu 14 gün içerisinde, herhangi bir nedenden dolayı (bu nedeni satıcıya belirtmek zorunda değilsiniz) geri iade etmektir. Tüketici bu alışveriş sırasında yapmış olduğu tüm ödemeleri herhangi bir kesinti yapılmadan geri alır.
Cayma hakkını kullandırmayan satıcının şikayet edilmesi
Satın alınan bir ürünle ilgili cayma hakkının satıcı tarafından kullandırılmaması ilgili kanunun ağır ihlallerinden birisidir. Böyle bir durumla karşılaşan tüketici yaşamış olduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetine başvuru yapmalıdır.
Tüketici hakem heyetleri illerde bağımsız, ilçelerde ise kaymakamlık bünyesinde faaliyet gösteren alışveriş uyuşmazlıklarını çözüme kavuşturan resmi mercilerdir. Ürünü satın alan kişi cayma hakkıyla ilgili uyuşmazlıklar için bir dilekçeyle Tüketici hakem heyetine başvurması gerekir.
Tüketici Hakem Heyeti cayma hakkı ile ilgili uyuşmazlığı 6 ay süre içerisinde çözüme kavuşturur. Ancak gerek görülmesi durumunda bu altı aylık süre bir altı ay daha uzatılabilir. Tüketici hakem heyetinin kararı mahkeme kararı gibi uygulanmak zorundadır. Ancak taraflardan birisi karar itiraz edebilir.
İtirazını yaşamış olduğu yerdeki Tüketici Mahkemelerine yapması gerekir. Tüketici Mahkemelerine yapılan itiraz Hakem Heyetinin vermiş olduğu kararın yerine getirilmesi gerekçe olamaz. Hakem heyetinin kararı itiraz edilmiş olsa bile yerine getirilmesi gerekir.
İtirazı yapan kişi Hakem heyetinin vermiş olduğu kararın yerine getirilmemesi için ihtiyati tedbir kararı isteyebilir. Tabi bununda Tüketici Mahkemesi tarafından uygun görülmesi gerekir.
Tüketiciler hakem heyetlerine başvuruları artık oturdukları yerden e-devlet üzerinden yapabiliyor. Tüketici Hakem Heyetine online olarak e-devlet üzerinden nasıl başvuru yapılır öğrenmek için aşağıdaki makaleyi mutlaka okuyun.
Cayma hakkının geçerli olmadığı ürünler
İnternet üzerinden satın alınan her ürün için cayma hakkı bulunmamaktadır. Her ürün için cayma hakkının olması hem akla hem de hakkaniyete de uygun değildir. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde hangi ürünler için cayma hakkının kullanılamayacağı açık açık belirtilmiştir.
Cayma hakkının kullanılamayacağı ürünler;
- Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve bu değişimin satıcının veya sağlayıcının elinde olmadığı mal veya hizmetler (örneğin internetten altın veya hisse senedi satın alıp sonrasında cayma hakkı kullanmak mümkün değildir)
- Tüketicinin isteği veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan ürünler (örneğin internetten üzerinde ailenizin fotoğrafının olduğu bir tişört bastırdınız. Bu ürün için cayma hakkı kullanamazsınız)
- Çabuk bozulabilen yahut son kullanma tarihi geçebilecek ürünler (örneğin günlük yufka sipariş edilip cayma hakkı kullanılamaz)
- Ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan ürünlerden yalnızca iadesi hijyen ve sağlık açısından problem doğuran ürünler (buradan anlaşıldığı üzere herhangi bir ürünün ambalajı açılmış olsa bile iadesi sağlanabilir, ancak ambalajı açılıp ta hijyen açısından sıkıntı doğuran ürünlerde cayma hakkı kullanılamaz)
- Teslim edildikten sonra başka ürünlerle karışan ve yapısı gereği başka ürünlerle ayrıştırılması mümkün olmayan ürünler
- Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılıp maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemeleri
- Gazete dergi vb. süreli yayın ürünleri (abonelik sözleşmeleri kapsamında olanlar için cayma hakkı kullanılabilir)
- Belirli bir tarihte veya belirli bir dönemde yapılması gereken; konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek – içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zaman değerlendirmesine ilişkin satışlar
- Elektronik ortam üzerinden anlık olarak ifa edilen hizmetler yahut tüketiciye anlık olarak teslim edilen maddi olmayan ürünler
- Cayma hakkı süresi henüz dolmadan tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetler
Yukarıda sayılan ürün ve hizmetler cayma hakkının kullanılamayacağı ürün ve hizmetler listesidir. Ancak alıcı ile satıcı arasında cayma hakkının kullanılacağına dair belirleme yapılabilir. O zaman cayma hakkı kullanılabilir. Ama aksi belirtilmediği sürece yukarıda sayılan ürünlerde cayma hakkı kullanılamaz.
E-ticaret sitesi açan kişilerin bu ürünler üzerinde detaylı bir araştırma yapıp bunu mesafeli satış sözleşmesinde belirttiklerini düşünmüyoruz. Genelde hazır sözleşmeler kullanıldığı için bu konuda sonradan sıkıntılar çıkabiliyor. Tavsiyemiz bu tarz sorunlar yaşamamak için tecrübeli bir avukat veya hukuk bürosundan profesyonel destek almanız.
Ayıplı mal durumunda sözleşmeden cayma
İnternet üzerinden satın alınan bir ürün kullanıcının kullanırken vermiş olduğu zararlardan dolayı cayma hakkını kullanamaz. Lakin satın alınan ürünün alıcıya ulaştırılana kadar taşıma süresince üründe oluşabilecek zararlardan satıcı sorumludur. Bu kapsamda yapılacak cayma hakkında alıcıya zorluk çıkartılamaz.
Ürünün taşıma sırasında zarar gördüğü her zaman ispat edilemeyebiliyor. Bu tarz sorunlar yaşamamak için ürünü kargo görevlisinin yanında açmanız gerekir. Satıcı olarak bu tarz sorun yaşamamak için yani ürünü kargo firmasına sağlam teslim ettiğinizi ispat etmeniz için satın alınan ürünü paketlerken kamera kaydı yapın. Bunun için paketleme yaptığınız yere sabit bir kamara taktırmanız çözüm olacaktır.
Satın alınan ürün kargo görevlisinin yanında açılmamış olsa bile ürün ayıbından dolayı cayma hakkı kullanılabilir. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 10.maddesine göre satıcı tarafından teslim edilen ürünler 6 ay içerisinde ortaya çıkabilecek ayıplar ürünün teslim anında varmış gibi değerlendirilir. O yüzden satıcılar bu durumlardan kanunen sorumludur.
Satın alınan üründe ayıp olması durumunda cayma hakkı kullanılmaz. Bu tür durumlarda ayıp hükümlerine göre hareket edilir. Bir ürünün ayıplı olması halinde ürünü satın aşan kişi aşağıdaki haklara sahiptir;
- Malın ayıpsız benzeri ile değişimi
- Malın ücretsiz tamir edilmesi (aşırı masraf gerektirmediği takdirde)
- Malın ücretinin iade edilmesi
- Ücrette ayıp oranında indirim yapılması
Satın alınan ürünle ilgili ayıp, gözle bariz bir şekilde görülebiliyorsa bu durumun zaman geçirmeden satıcıya bildirilmesi gerekir. Eğer ayıp, gözle fark edilemeyecek durumdaysa bu sefer ayıp fark edildiği anda satıcıya bildirilmesi gerekir.
Satın alınan ürünle ilgili ayıp da satıcının büyük ihmali varsa satıcı süre geçmiştir şeklinde mazereti olamaz. Ürünün ayıplı olması çok detaylı bir konudur. Oluşabilecek durumlarda mağdur olmamak için hukuk desteği almak gerekir.
Sonuç olarak…
Yukarıca e-ticaret de cayma hakkının ne olduğu ve hangi durumlarda geçerli olduğu konularından bahsettik. Cayma hakkının kullanılması sürecinin hukuka uygun olup olmadığı dava konusu olmadığı müddetçe tespit edilmesi veya müdahil olunması pek mümkün değildir.
Ancak cayma hakkının kullanılması sürecinde uzlaşma sağlamazsa Tüketici Hakem Heyetine başvuru yapılabilir. Tavsiyemiz hem kanunen hem müşteri memnuniyeti açısından bu süreçleri iyi planlayıp işi yokuş sürmemektir.
Cayma hakkı sürecinin iyi planlanıp uygulanması müşteri memnuniyeti, kurumsallaşma açısından çok önemlidir. O yüzden bu süreçleri bir uzman nezaretinde hazırlamanız gerekir. Alanında tecrübeli bir avukat veya hukuk müşaviri bu süreçleri çok iyi planlayacaktır.
E-ticaret sitenizi açmadan önce mutlaka cayma hakkı ile birlikte sitenizde bulunması gereken hukuki metinleri hazırlatın. Marifet sorun ortaya çıktıktan sonra çözüme kavuşturmak değil, marifet sorun çıkartmayacak süreç planlamaktır.
